ABD’nin başkenti Washington DC’de yaşayan Anna Lee Dozier, 2019 yılında yerel bir ikinci el mağazasından sadece 4 dolar ödeyerek bir vazo satın aldı. Vazonun üzerinde Maya benzeri görsellerle süslü olduğunu fark eden Dozier, ilk başta sadece eski bir parça olduğunu düşünmüştü. Ancak sonradan yapılan araştırmalar vazonun gerçek bir antik eser olduğunu ortaya çıkardı.
Dozier, vazonun gerçek değerini anlamasıyla birlikte yaşadığı şaşkınlığı NPR ile yaptığı röportajda şu sözlerle dile getirdi: “Bana eski gibi görünmüştü ama gerçekten eski değil, 20-30 yaşında olabilir diye düşünüyordum” dedi.
Meksika’da insan hakları savunuculuğu grubu Christian Solidarity Worldwide için çalışmış olan Dozier için bu vazo sadece bir antik eser değil, aynı zamanda ona özel anıları da hatırlatmaktaydı. Dozier, beş yıl sonra Mexico City’de bulunan Ulusal Antropoloji Müzesi’ni ziyaret ettiğinde vazonun sergilenen diğer eserlere benzediğini fark etti. Bu durum, vazonun gerçekten de antik bir eser olabileceği fikrini güçlendirdi.
Dozier, vazonun uzman bir kişi tarafından incelenmesi gerektiğine karar verdi ve Washington’daki Meksika büyükelçiliği ile iletişime geçti. Bunu takiben vazonun fotoğraflarını büyükelçiliğe gönderdi. Elçilik yetkilileri, vazonun gerçek bir Maya eseri olduğunu teyit ettikten sonra Dozier’den vazonun iadesini istediler.
ABD’li haber kanalı NBC 15 News’e konuşan Dozier, vazonun ülkesine dönüş hikayesinde rol almanın heyecanını yaşadığını belirterek, “Hak ettiği yere geri dönmesini istiyorum. Ama aynı zamanda evimden çıkarılmasını istiyorum, çünkü üç küçük oğlum var ve 2 bin yıl sonra onu mahvedecek kişinin ben olacağımı düşünerek endişeleniyorum” dedi.
Meksika’nın ABD Büyükelçisi Esteban Moctezuma Barragán, vazonun Lee Dozier’in cömertliği sayesinde iade edildiğini ve Maya tarihine ışık tutan önemli bir eser olduğunu belirterek, “Bu tarihi hazinenin, zengin kültürel mirasımızı korumak için Meksika Ulusal Antropoloji ve Tarih Müzesi koleksiyonuna geri entegre edileceğini” ifade etti.
Vazonun Meksika’nın güneydoğusundan geldiği ve 1.200 ile 1.800 yıl arasında yaşında olduğu tahmin ediliyor.
