Behçet Necatigil: Şiirin Usta Kalemi ve Edebi Yaşamı

Behçet Necatigil: Şiirin Usta Kalemi

Asıl adı Mehmet Behçet Gönül olan şair, 16 Nisan 1916 tarihinde İstanbul’un Fatih ilçesinde dünyaya geldi. Vaizlik ve müftülük yapan Kastamonulu Mehmet Necati Gönül ile Geyveli müderris Hafız İbrahim Hakkı Efendi’nin kızı Fatma Bedriye’nin oğlu olarak hayata gözlerini açan Necatigil, çok yönlü bir karaktere sahipti. İki yaşındayken annesinin vefatı, onun hayatındaki önemli bir dönüm noktasıydı. Anneliğin sıcaklığını kaybetmesinin acısını, anneannesi Emine Münire Hanım’ın yanında geçirdiği yıllarda hissetti. Babası, bir yıl sonra Saime Hanım ile evlenerek yeni bir aile kurdu. Çocukluk yıllarını anneannesinin evinde ve üvey annesinin yaşadığı evde geçiren şair, 1923 yılında ilkokula başladı.

YETERSİZ BESLENME VE BAKIMSIZLIK NEDENİYLE HASTA OLDU

Behçet Necatigil, ilkokulun ilk dört yılını Beşiktaş Cevri Usta Mektebinde okudu. Anneannesinin hastalığı sonrası, Singer firmasında müfettiş olarak görev yapan babasının yanına Kastamonu’ya taşındı ve son sınıfı Kastamonu Erkek Muallim Tatbikat Mektebinde tamamladı. Ortaokul eğitimine 1927 yılında Kastamonu Lisesinde başlayan Necatigil, yetersiz beslenme ve bakımsızlık nedeniyle adenit tüberküloz hastalığına yakalandı ve eğitime ara vermek zorunda kaldı. Tedavi için İstanbul’a döndü ve burada edebiyata olan ilgisi de bu dönemde filizlenmeye başladı.

Ortaokul yıllarında, edebiyat öğretmeni Zeki Ömer Defne’nin desteğiyle “Küçük Muharrir” adını verdiği dergiyi kendi el yazısıyla 26 sayı olarak yayımladı. Aynı dönemde, Akşam gazetesinin haftalık “Çocuk Dünyası” sayfasına “Küçük Muharrir” imzasıyla şiirler, hikayeler ve fıkralar yazmaya başladı. Bu çalışmalarını 1933 yılına kadar sürdürdü. 1931 yılında Kabataş Lisesinin ortaokul kısmına kaydoldu ve 1936 yılında liseden birincilikle mezun oldu. Bu yıl aynı zamanda Varlık Dergisi’nde eserleri yayımlanmaya başladı ve 1936’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne girdi.

İLK ŞİİR KİTABINI 1945’TE YAYINLADI

1937 yılında “Deutscher Akademischer Austauschdienst” kurumunun davetlisi olarak Berlin Üniversitesinde dört ay dil eğitimi aldı. Üniversite eğitimini 1940 yılında birincilikle tamamladı. Kars Lisesi’nde ve hastalığı nedeniyle kısa bir süre Zonguldak Çelikel Lisesinde edebiyat öğretmeni olarak görev yaptı. Bu dönemde, şair Rüştü Onur ve Muzaffer Tayyip Uslu ile birlikte Ocak gazetesinde, Kara Elmas dergisinde ve Değirmen mecmuasında yazılar yazdı. 1943’te İstanbul Pertevniyal Lisesinde iki ay görev yaptıktan sonra Ankara Yedek Subay okuluna çağrıldı ve 30 Kasım 1945’te İzmir’de levazım subayı olarak askerlikten terhis oldu.

Necatigil’in “Kapalı Çarşı” adlı ilk şiir kitabı 1945 yılında yayımlandı. Ertesi yıl mezun olduğu Kabataş Lisesinde öğretmenliğe başladı. Aynı zamanda Almanca Filolojisi eğitimi aldı, ancak öğretmenlik görevleri nedeniyle bu eğitimi yarıda bıraktı. 1949 yılında Sarıyer Ortaokulunda ek ders vermeye başladı ve burada tanıştığı Huriye Hanım ile evlendi. Çiftin iki kızı oldu; Selma 1951, Ayşe ise 1957 yılında dünyaya geldi. 1955 yılında nüfus kütüğündeki “Gönül” soyadını resmi olarak “Necatigil” olarak değiştirdi. 1960 yılında İstanbul Eğitim Enstitüsüne atandı ve 1972 yılında emekli oldu. 1979 yılında İstanbul Üniversitesi Gazetecilik ve Halkla İlişkiler bölümünde kompozisyon dersleri vermeye başladı.

Behçet Necatigil, 1979 yılının Kasım ayında akciğer rahatsızlığı nedeniyle Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesine yatırıldı. Kısa bir tedavinin ardından 13 Aralık 1979’da hayata veda etti. Cenazesi Şişli Camisi’nde kılınan namazın ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi. Ailesi tarafından onun anısını yaşatmak için 1980 yılından itibaren her yıl “Behçet Necatigil Şiir Ödülü” verilmeye başlandı. Beşiktaş Belediyesi, şairin uzun yıllar yaşadığı ve çok sevdiği Camgöz Sokağı’nın adını “Behçet Necatigil Sokağı” olarak değiştirdi. Necatigil’in kütüphanesi ve dergi koleksiyonu, eşi tarafından 1987 yılında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne bağışlandı.

EDEBİ HAYATI

Kendini sürekli geliştirmeye ve olgunlaştırmaya çalışan Behçet Necatigil, felsefeyi ve şiiri bir araya getirerek edebiyata farklı bir soluk kazandırmayı hedefledi. Şiirlerinde Doğu ve Batı kültürlerini harmanlayarak bir bütünlük oluşturdu. Yılmaz Erdoğan’ın yazıp yönettiği “Kelebeğin Rüyası” adlı film de onun hayatına ve eserlerine ışık tuttu. “Yaşadığını yazmak” ilkesine sadık kalan Necatigil, kendi sanat hayatını şu sözlerle özetlemiştir: “Aile muhitimde şiirle, edebiyatla uğraşan hiç kimse yoktu. Kendi halime bırakılmıştım. Her şeyi kendim hazırlamam, kendim keşfetmem gerekiyordu. Bende şairlik, çocukluğumun hastalık ve yalnızlıklarına bir taviz olarak kendiliğinden belirdi.”

Necatigil, 1931 ile 1933 yılları arasında Akşam gazetesinin Çocuk Dünyası sayfasında “Küçük Muharrir” imzasıyla pek çok eser kaleme aldı. Arkadaşı ve uzun yıllar dostu olan Cahit Külebi, Necatigil hakkında “Zayıf yapılıydı. Buna karşın çok çalışkan bir öğrenciydi. Üniversiteyi bitirdiğinde Türkoloji’de, Arap Fars Dilleri bölümlerinde, daha sonra da Alman Dili ve Edebiyatı bölümünde ısrarla asistanlık önerilerinde bulundular. O hiçbirini kabul etmedi. Şairliğini sürdürmek istiyordu.” demiştir.

BATILI ŞAİR VE YAZARLARIN ESERLERİNİ TÜRKÇEYE KAZANDIRDI

İlk şiirlerinde açık ve yalın bir dil kullanmayı tercih eden Necatigil, mısralarında ev, aile, aşk, hastalık, yalnızlık ve ölüm gibi kavramları derinlemesine işledi. Şiirlerini hayat bilgisine dönüştürme çabası içinde olan usta edebiyatçının eserleri, Yenilik, Yeditepe, Türk Dili, Yeni Dergi, Yeni Edebiyat, Cumhuriyet, Milliyet-Sanat gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. Şiirlerinin yanı sıra, Knut Hamsun, Rainer Marie Rilke, Hermann Hesse, Thomas Mann, Miguel de Unamuno, Stefan Zweig ve Heinrich Heine gibi Batılı yazarların eserlerini Türkçeye kazandırdı.

Edebiyat öğretmenliği tecrübesi dolayısıyla okullar için edebi şahsiyetler ve eserlerle ilgili el kitapları ve antolojiler hazırladı. “Eski Toprak” adlı eseriyle 1957 Yeditepe Şiir Armağanı’nı, “Yaz Dönemi” kitabıyla da TDK 1964 Şiir Ödülü’nü kazandı. Necatigil’in vefatından sonra, tüm şiirleri, oyunları, yazıları ve konuşmaları Hilmi Yavuz ve Ali Tanyeri tarafından “Bütün Eserleri” adıyla 1981 yılında yayımlanmıştır. Kitap, “Bütün Yapıtları” başlığıyla 1995 yılında Yapı Kredi Yayınları tarafından yeniden basılmaya başlamıştır.

Türkiye’de radyo oyun yazarlığının öncülerinden biri olan şair, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin bazı bölümlerinin ve şair Ali Ruhi Bey’in hayatının radyo oyunu olarak yazılmasını sağladı. Şiir anlayışını “toplumcu realist” olarak tanımlayan Necatigil, hiçbir edebi gruba katılmadı ve hayatı boyunca şiirin ideolojiden uzak tutulması gerektiğini savundu. Orta halli ve yoksul insanların sosyal ve ekonomik problemleriyle kendini özdeşleştirdi. Behçet Necatigil, bütün şairlerin şiirinde üç temel dönem yaşadıklarını vurgulayarak, bu dönemleri şöyle tanımladı: “Sırasıyla ‘gurbet burcu, hasret burcu, hikmet burcu’. İlkinde şair ne yazdığının ve nasıl yazdığının farkında değildir; taklitler yapar ve daha çok aşktan söz eder. İkinci dönem özentiden, taklitten ve bocalamadan çıkış dönemidir. Şair hasret burcunda kendi kendisi olduğu bir döneme geçmektedir. Hikmet burcunda ise hakikatlerle yüzleşmiş, neyin gerçekleşip neyin gerçekleşemediğini yaşayarak görmüştür. Eserlerinde nutuk, ideoloji ve hamaset geride kalmıştır.”

63 yıllık ömrünü edebiyata ve özellikle de şiire adayan usta edebiyatçının eserlerinden bazıları: