Bonoboların Zihin Teorisi Yeteneği Üzerine İlginç Araştırmalar
Bir şempanze türü olan bonobolar, daha önce sadece insanlara özgü olduğu düşünülen bir bilişsel yeteneğe sahip olabilir. Yakın zamanda gerçekleştirilen bir araştırma, nesli tükenmekte olan bu şempanze türünün, psikologlar tarafından “zihin teorisi” olarak adlandırılan bir kavramın ilkel bir biçimine sahip olabileceğini öne sürmektedir. Zihin teorisi, başkalarının ne bildiğini, ne düşündüğünü veya neye inandığını anlama yeteneği olarak tanımlanır.
Bu konu hakkında oldukça dikkat çekici manşetler atılabilir ve araştırma gerçekten bazı ilginç sonuçlar sunmaktadır. Ancak, bu araştırma hakkında yorum yaparken dikkatli ve temkinli olmakta fayda vardır. Yeni bir çalışmada, bonoboların, insanların bilmediği bir bilgiyi algılayıp algılayamayacaklarını anlamak için zekice bir deney tasarlanmıştır.
Deneyin amacı oldukça basitti: Bonobolar, üç bardaktan birinin altına gizlenmiş bir ödülü bir insana iletme göreviyle görevlendirildi. Bazı denemelerde, insan ödülün nerede saklandığını görebiliyordu. Diğer denemelerde ise, katı bir bölme görüşlerini engelliyordu. İlginç bir şekilde, bonobolar, insanın ödülün yerini bilmediği durumlarda doğru bardağı işaret etmede daha hızlı ve daha kararlıydı. Bu davranış, bonoboların birinin bilgi eksikliğini fark edebilme yeteneği gösteriyor gibi görünmektedir. Araştırmacılar, bunun bonoboların bir tür zihin teorisi geliştirebildiğinin bir kanıtı olduğunu iddia etmektedir.
Bulgular Üzerindeki Şüpheler
- Öncelikle, yalnızca üç bonobonun katıldığı çalışmanın örneklemi son derece küçüktür. Bu kadar sınırlı bir grup ile, tüm bir türün bilişsel yetenekleri hakkında genellemeler yapmak zordur.
- Bu örneklemde, Teco adı verilen bir bonobo, insan eşinin bilgisine bakmaksızın bardakları daha sık işaret etmiştir.
- Ayrıca, çalışmanın bağlamının yapay olduğu da söylenebilir. Bonobolar doğada saklı yiyecekleri bulmak için insanlarla doğal işbirliği yapmazlar. Kontrollü bir ortam belirli davranışları izole etmeye yardımcı olsa da, bonoboların doğal ortamlarında bilgiyi nasıl işlediğini gerçekçi bir şekilde yansıtmaz.
- Vahşi doğada bonobolar, alarm çağrılarını başkalarının gördüklerine göre ayarlamak gibi farklı şekillerde yorumlanabilecek davranışlar sergileyebilirler.
Ancak, bu davranışların gerçekten bir zihin teorisini mi yoksa sadece öğrenilmiş bir davranışı mı yansıttığı hâlâ tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Uzmanlar, günümüzde 5.000’den az bonobo yaşadığına inanmaktadır. Bu nedenle, bonoboların zihin teorisi deneyimleyip deneyimleyemediklerini anlamak, bu nesli tükenmekte olan türü daha iyi anlamak için faydalı olacaktır. Ne yazık ki, şimdilik bu konuda kesin bir şey söyleyebilecek kadar yeterli kanıt bulunmamaktadır.
Yine de, bu bulgunun oldukça ilgi çekici olduğu ve daha fazla araştırmayı hak ettiği kesindir.
