Walter Salles’ın “Hâlâ Buradayım” Filmi Üzerine İnceleme
Venedik Film Festivali’nde senaryo ödülü, Altın Küre’de kadın oyuncu ödülü kazanan ve Oscar’a film, yabancı film ile kadın oyuncu kategorilerinde aday gösterilen yönetmen Walter Salles, biyografik politik dramı “Hâlâ Buradayım” ile izleyicileri derinden etkiliyor. Film, Brezilya’daki askeri diktatörlük döneminde 20 bin insanın ölümünü, işkenceye uğramasını ve kaybolmasını ustaca vurguluyor.
YABANCILAŞMA
Salles, eski solcu milletvekili ve mühendis Rubens Paiva’yı (1929-1971) özellikle seçti çünkü onun çocuklarıyla birlikte büyümüştü. Yönetmen, “Paiva’larla 1969’da Rio de Janeiro’da tanıştım, o zaman 13 yaşındaydım. 1964’te askeri cunta iktidara gelince Paiva’lar, diplomat ve bankacı olan babam Walther Moreira Salles ile birlikte Fransa’ya gitmişti. Ülkemde döndüğümde her şeyin değiştiğini, demokrasinin yok olduğunu gördüm. Bu aidiyetsizlik ve yabancılaşma duygusunu onlarla paylaştım. Leblon’da bizden sadece on dakika uzaklıkta yaşıyorlardı ve hafta sonlarını birlikte geçirirdik” diyerek yaşadığı deneyimi aktarıyor. Yedi yıl boyunca hayalini kurduğu bu biyografik politik dramayı nihayet hayata geçirdi.
Film, Rubens Paiva’nın oğlu Marcelo’nun 2015’te yayımlanan kitabından uyarlandı ve açılış sekansı son derece etkileyici. Tüm aile, Rubens, karısı Eunice ve beş çocukları bir aradadır. Kamera, aile bireyleri arasında dolaşarak, onların canlı sohbetlerini, kahkahalarını ve hareketliliğini yansıtır. Bu bölüm, dans, müzik ve fotoğraflarla birlikte sevgi, aşk, bellek ve coşkunun simgesel aktarımını sunuyor. Copacabana plajındaki evde, canlı bir yaşam sürülüyor; sevinç, neşe ve aşk dolu anlar gözler önüne seriliyor. Ancak, plajları ve bronzlaşmış bedenleriyle tanınan Rio, askeri helikopterin gökyüzünde belirmesiyle birlikte tehlikeli bir dönemin habercisi oluyor. Gergin politik durum, gençlerin özgür bir şekilde süper 8 kamerayla çekim yaparken esrar içmeleriyle çelişiyor. Aydınlar, saygın insanlar yemek yerken ve dans ederken, ülkedeki siyasi gerginlikleri tartışıyorlar. Ancak bu korunaklı, dokunulmaz görünen fanusun içinden cennetten cehenneme doğru iniş başlıyor; çöküşün dehşeti yavaş yavaş hissedilmeye başlanıyor.
50 YILLIK ADALET ARAYIŞI
Rubens, bir gün askerler tarafından götürülüyor. Bu olay, evin içindeki psikolojik ve fiziksel baskıyı derinleştiriyor; mutlu ve sevgi dolu ailenin gündelik yaşamı bir anda değişiyor. Eunice ve büyük kızı da sorguya alınıyor. Koğuşta yaşanan psikolojik manipülasyon ve zihinsel işkence, derin izler bırakıyor. Güneş ışınları, kahkahalar ve şakalaşmalar sona eriyor. Anlatım dili değişiyor, ev karanlığa gömülüyor ve sabit yakın planlar, canlı hareketli görüntülerin yerini alıyor. Plajın karşısındaki, Paiva ailesinin geçmişe dair tarihçesini yansıtan yaşam dolu villa kararırken, Walter Salles “Hâlâ Buradayım” adıyla Rubens Paiva’nın yok olmadığını ve hâlâ yaşadığını vurguluyor.
Eunice, eşi Rubens’i aramak için kendi kişisel varoluş yolculuğuna çıkıyor; karşısında sayısız engel var: erkek egemenliği, yandaş basın, sistemin soyutluğu ve bürokrasi. Eunice’in dünyası yıkılırken, geleceği daha iyi kurabilmek için geçmişteki konforlu hayatından feragat etme kararı alıyor. Öfkeli ve yas tutan bir kadın, adalet arayışını tamamlamak için tam 50 yıl bekliyor. Salles’in tüm filmlerinde bellek önemli bir tema; “Hâlâ Buradayım” geçmişi anlatsa da bugünü ve geleceği kapsamlı bir şekilde ele alıyor. Film, Marco Paiva’nın biyografik romanı ile bireysel hafızayı aktarırken, aynı zamanda Brezilya’nın ortak belleğini de yansıtır.
Bellek, fiziksel ve içsel yolculuk temaları, Salles’in Merkez İstasyonu, Motosiklet Günlüğü, Yolda, Güneşin Ardında ve Karanlık Su gibi filmlerinde belirgin bir şekilde yer alır. Eunice karakterini canlandıran Fernanda Torres, karakterin içsel değişimini başarıyla yansıtıyor. Eunice’in son yıllarını ise Merkez İstasyonu’nda rol alan annesi Fernando Montenegro üstleniyor. Yönetmen, duygu sömürüsünden uzak durarak duyarlı ve gerçekçi bir anlatım tarzı benimsemiş. Fernanda Torres, Selton Mello ve Fernanda Montenegro’nun etkileyici performanslarıyla “Hâlâ Buradayım” izleyiciyle buluştu.
