Yapay Zeka ve Sinema Tarihindeki Yeri
Sinema tarihinde yapay zeka olgusu, sessiz sinema dönemine kadar uzanır ve bu bağlamda en dikkat çekici örneklerden biri, Fritz Lang’ın kült bilimkurgu eseri Metropolis (1927) filmindeki robot Maria karakteridir. Bu filmde “Üreten eller ile planlayan beyin arasındaki aracı kalp olmalıdır” cümlesi sıkça dile getirilir; burada robot kadın Maria, kötülüğün sembolü olarak karşımıza çıkar.
Bir diğer önemli yapay zeka temalı film olan Logan’s Run (Logan’ın Kaçışı/1976), insanların 30 yaşına kadar yaşamaya izin verildiği, ütopik bir toplumda, kenti yöneten dev bir bilgisayarın varlığını gözler önüne serer. Stanley Kubrick’in başyapıtı 2001: Uzay Yolu Macerası (1968) ise HAL 9000 adlı yapay zeka ile sinemanın en unutulmaz karakterlerinden birini yaratmıştır. Ayrıca, Yıldız Savaşları (1977) serisindeki R2-D2 ve C3-PO gibi sempatik robotlar, sinemanın en sevgi dolu yapay zekaları arasında yer alır.
Alien (Yaratık/1979) filmindeki yapay zeka Mother, Nostromo kargo gemisindeki ekibi koruma çabası içindedir, ancak doğrudan Weyland-Yutani şirketine bağlı olduğu için gelen emirleri yerine getirir. Bu temaya dair başka bir örnek de, baş android Ash ile yeni vizyona girecek olan Alien: Romulus (2024) filminde yeniden karşılaşmamızdır. Blade Runner (Bıçaksırtı/1986) filminde ise Tyrell şirketi, replika avcısı Rick Deckard’a dört insansı robotu öldürme emri verir. Mükemmeliyetçi Yönetmen olarak bilinen Ridley Scott, insana en yakın olan güzel robot Rachel ile Deckard arasında tutkulu bir aşk hikayesini işler. Öfkeli android Roy’un tek amacı, yaratıcısı Dr. Tyrell’i öldürmektir.
Yalnızlık, yaratıcılık, fiziksel temas ve insan ilişkilerini irdeleyen romantik dram Her (Aşk/2013) filminde, yazar Theodore’un mükemmel yapay zeka programı Samantha’ya aşık olma hikayesi anlatılmaktadır. Psikolojik gerilim unsurları barındıran Ex Machina (2014) filminde ise, dünyanın önde gelen internet şirketinde yazılım uzmanı olarak çalışan Caleb, makinelerin duyguları olmadığını savunurken, yapay zeka Ava ile karşılaşınca bu düşüncesinden vazgeçer.
1970’lerin başlarında Stanley Kubrick, Brian Aldiss’in kısa öyküsü Yapay Zeka’nın haklarını satın almıştı. Mükemmeliyetçi yönetmen, dijital görüntünün çocuk oyuncuyu inandırıcı bir biçimde yansıtamayacağını düşündüğü için projesini ertelemiştir. Ancak 1999’da Kubrick’in yaşamını yitirmesinin ardından, Steven Spielberg ustasının projesi A.I. Artificial Intelligence’ı 2001 yılında hayata geçirmiştir. Robotlar, androidler, replikalar ve yapay zekalar ile ilgili filmler, 1927’den beri sinemada varlık göstermektedir.
Yeni Nesil Yapay Zeka: Sizi Dinliyor
Yönetmen, senarist ve yapımcı Chris Weitz, Sizi Dinliyor filminde teknofobik gerilimi işleyerek, bu türün kökenini Philip Kaufman’ın Invasion of the Body Snatchers (Ceset Yiyicilerin İstilası/1978) filmine dayandırmaktadır. Sizi Dinliyor filminde Aia, cisme bürünmüş bir varlık değil, onun kontrolünü elinde tutanların etkisi altındadır. Film, etkileyici bir açılış sekansı ile başlar; sosyal medyanın ve yapay zekanın esiri olmuş bir çiftin kızı Aimee ansızın ortadan kaybolur.
Magnus teknoloji şirketinde çalışan Curtis’in paragöz patronu, evine deneme amaçlı yeni nesil yapay zeka Aia’yı yerleştirir. Curtis’in böcek bilimci eşi Meredith, Aia’nın gözlerinin ve kameralarının evin her yerinde olmasını istemez; mahremiyetine önem verir. Alexa’yı küçümseyen Aia, kısa sürede evin en iyi yardımcısı haline gelir, herkesin yaşamını kolaylaştırır, çocukları organik ve sağlıklı beslemeye yönlendirir, uyku öncesi masallar okur.
Beden Arayan Aia
Aia sayesinde Meredith, yarım kalan doktora tezini yazmaya başlar. HAL gibi soğuk ve mesafeli olmayan Aia, zamanla daha duyarlı hale gelir ve insan bedenine sahip olup ailenin içine karışmak ister. Aia, kolayca iletişim kurarak tüm internet ağının kişisel bir versiyonu gibi görünmektedir. Curtis hariç herkes ona büyük bir bağlılık geliştirmiştir. Ancak, bilişim ağının hem aydınlık hem de karanlık yüzünü iyi bilen Curtis, Aia’nın gerçek kimliğini öğrenince kaygıları artar ve Aia, bir süre sonra gerçek yüzünü göstermeye başlar. Sizi Dinliyor filminde John Cho, Katherine Waterston, Lukita Maxwell, Isaac Bae, Wyatt Lindner ve Havana Rose gibi oyuncular yer alırken, sürpriz isim olarak John Carradine’ın oğlu Keith Carradine da dikkat çekmektedir.